۳ سال پیش، مسافرتی صنعتی در حوزه صنایع سیمان به شهر وان داشتم. در آن سال وان تازه آسیب‌های زلزله سنگین و ویرانگر را از سر گذرانده بود و سعی می‌کرد براساس برنامه زمانبدی شده در مدت ۱۶ ماه خانه‌های محکم ضدزلزله بسازد و تحویل شهروندان دهد؛ هدفی که براساس برنامه پیش رفت و اجرایی شد.
برای اجرای این طرح و تامین مواد اولیه، مقرر شد طرح مشترکی با سیمان بوکان در وان اجرا شود. برهمین اساس مقرر شد کارخانه سیمان ایران و وان با نام و برند ترکی راه‌اندازی شود. برای برنامه‌ریزی و اجرای این طرح جلساتی با استاندار وقت، اتاق‌های بازرگانی ایران و ترکیه و رئیس وقت اتاق بازرگانی برگزار شد.
پروژه گاپ یا پروژه آناتولی جنوب شرقی ترکیه، یک پروژه توسعه چندبخشی است که شامل سدسازی گسترده در جنوب شرق آناتولی ترکیه می‌شود. این پروژه براساس مفهوم توسعه پایدار برای ارتقای زندگی ۹ میلیون نفر (۲۰۰۵) ساکن این منطقه هدف‌گذاری و اجرایی شده است. هدف اعلام شده برای این پروژه، کاهش محرومیت منطقه‌ای با افزایش درآمدها و استاندارد زندگی و همچنین افزایش ثبات اجتماعی و رشد اقتصادی و ایجاد شغل به‌ویژه در مناطق روستایی است. کل هزینه این پروژه بیش از ۱۰۰ میلیارد لیره ترکیه (براساس نرخ سال ۲۰۱۷) یا حدود ۳۲ میلیارد
دلار برآورد شده که یک‌سوم این سرمایه‌گذاری تا ۹ سال گذشته انجام شده است. این پروژه ۹ استان ترکیه را دربرمی‌گیرد که شامل آدیامان، باتمان، دیاربکر، غازی‌عنتاب، کیلیس، سیرت، شانلی‌اورفه، ماردین و شرناق شده که در حوضه رودخانه‌های فرات و دجله و در میان‌رودان شمالی قرار دارند.
در آن سال گاپ که مهم‌ترین پروژه عمران و توسعه شرق ترکیه به‌شمار می‌رود، در حال جانمایی برخی پروژه‌ها و اجرای دیگر برنامه‌ها بود که بسیاری از سدها، زیرساخت‌های کشاورزی، دامپروری، راه‌ها و صدها پروژه دیگر امروز ترکیه حاصل برنامه‌های اجرایی آن دوران است. با اجرای این طرح‌ها و باتوجه به جانمایی شهر وان در مسیر پروژه گاپ و طرح‌های توسعه‌ای ترکیه، وان می‌رود تا به یکی از مراکز بزرگ صنعتی، تجاری، کشاورزی و یکی از قطب‌های ویژه ترکیه در سطح جهان تبدیل شود.
این منطقه دارای جاذبه‌های ویژه طبیعی، امکانات حمل‌ونقل زمینی، هوایی و خط‌آهن متصل به اروپا، دریاچه وان، مناطق عشایری و دامداری و ایلی، سدهایی روی دجله و سایر رودها و صدها امکان طبیعی و منابع انسانی دیگر است.
مزیت‌های بسیار این شهر کوچک، وان را به یکی از مهم‌ترین مراکز گردشگری هم تبدیل کرده و سال گذشته هتل‌های شهر وان پر از شهروندان کشورهای همسایه ازجمله ایرانی‌ها و آذربایجانی‌ها بود.
شهر وان به‌لحاظ نزدیکی به ایران باتوجه به هزینه‌های بالای حمل‌ونقل در ترکیه که حمل بسیاری از کالاها به این منطقه را هزینه‌بر می‌کند، می‌تواند برای کالاها و تولیدات صنایع ساختمانی، قیر، ایزوگام، کاشی، زغال سنگ‌های حرارتی با ۷۰۰۰ کالری برای سوخت و تامین حرارت هیدروکربن، روغن‌های پایه و ده‌ها اقلام دیگر بازار خوبی باشد.
فاتح چیفتچی، معاون وزیر تجارت و گمرکات ترکیه نیز چندی پیش اعلام کرد که شهر وان در حوزه گردشگری و تجارت حرکت تندی را آغاز کرده و در حال مدرنیزه کردن گمرک و شرایط ورود گردشگران و ایجاد تسهیلات ویژه برای ورود مسافران از مرز رازی (خوی)-کاپی‌کوی (قطور) است؛ از این رو در سال گذشته میلادی حدود ۵۰۰ هزار گردشگر از این مرز وارد ترکیه شده‌اند و صد البته فرمانداری کل خوی می‌تواند با نشست‌های مستقل با استانداری وان و حتی ایجاد میزگردهای تجاری-صنعتی مشترک مراودات تجاری این منطقه را تسهیل کند.
به‌علاوه اینکه وان می‌تواند در حوزه تجارت مرزی و تامین نیازهای منطقه نقش اساسی داشته باشد؛ برهمین اساس است که تقوا، رئیس اتاق بازرگانی استان وان نیز خواستار تقلیل هزینه‌های خروجی از مرز کاپی‌کوی شده و گفته در این باره ملاقاتی با دبیر اتاق مشترک ایران و ترکیه داشته است. درنهایت می‌توان بر این نکته تاکید کرد که وان می‌تواند در آینده نه‌چندان دور محل ملاقات تاجران گرجی، آذربایجان، شمال عراق و کشورهای عربی شود. باتوجه به این مزیت، این شهر فرصت خوبی برای تجارت ایران به‌شمار می‌رود که می‌توان با برنامه‌ریزی و هدف‌گذاری دقیق از این فرصت بهره برد.
سیدجلال ابراهیمی ـ مدیر مرکز مطالعات ایران و ترکیه